Kemik iliği nakline uygunluk kararı verirken hastalığın kontrol durumu, aktif enfeksiyon varlığı, hayati organların fonksiyonları gibi faktörler göz önüne alınır. Kemik iliği nakli için en uygun zaman hastalığa göre değişebilmektedir.

Kemik iliği nakli için kabul edilen genel yaş sınırlamaları vardır ancak yaştan daha önemli olan hastanın genel durumudur. Nakil için yaşı uygun olsa da hayati organların fonksiyonlarındaki kısıtlılıklar nedeniyle nakil olamayan hastalar olduğu gibi, özellikle otolog nakil adaylarında yaş önemli bir engel teşkil etmeyebilir.

Verici olmak için kabul edilen yaş sınırı 55’tir. Ancak zorunlu hallerde daha yaşlı bir kişi de tıbbi durumu uygun olmak koşuluyla verici olabilir

Kemik iliği naklinin başarısı için en önemli faktörlerden biri nakil sonrası verilen tıbbi hizmetin kalitesidir. Nakil zamanında hastalığın kontrol durumu, alıcının genel tıbbi durumu, nakil sonrası oluşabilecek enfeksiyon, kanama gibi komplikasyonların varlığı, alıcı-verici uyumu gibi faktörler yapılan naklin başarısını etkiler.

Her hastalık için kemik iliği naklinin yapılacağı ideal dönem farklıdır. Kötü risk faktörlerinin var olduğu akut lösemilerde birinci remisyon, birçok lenfomada relaps sonrası sağlanan 2’nci remisyon, multipl myelomada hastalık kontrolü sağlandıktan hemen sonra nakil yapılması genel zamanlamalardır. Ancak bu durumlar verici varlığı, hastalık kontrolünün derecesi, risk faktörleri, hastanın genel durumu gibi faktörlerden etkilenir. Doktorunuz sizin hastalığınız için en uygun nakil zamanını sizinle paylaşacaktır.

Hastalığınız türü, verici varlığı nakil tipini etkiler. Bu karar nakil ekibince kararlaştırılıp sizinle paylaşılacak, görebileceğiniz fayda ve oluşabilecek riskler size izah edilecektir.

18 yaşından büyük sağlıklı yetişkinler kendi iradeleri ile kemik iliği nakli vericisi olabilirler. Daha küçük kişilerin ve çocukların verici olabilmesi için ebeveyn rızası gerekir. Kanser hastaları, genetik kan hastalığı olan kişiler, kanla bulaşan hastalığı olanlar (HIV, HBV, HCV gibi), uyuşturucu madde bağımlıları verici olmak için uygun değildirler.

Uygun akraba verici bulunamazsa, doktorunuz akraba dışı verici taranması için ulusal kemik iliği bankalarıyla bağlantı kuracaktır. Buradan da sonuç alınamadığı takdirde tam uyumlu olmayan vericilerden nakil yapılması, nakil ekibinin uygun görmesi durumunda mümkündür.

Kemik iliği naklinde alıcı-verici uyumu beyaz kürelerin üzerinde bulunan HLA (Human Leucocyte Antigen/İnsan Lökosit Antijeni) uygunluğuna göre belirlenir.

Kemik iliği naklinde kullanılan kök hücreler vericiden 2 şekilde toplanabilir. Birincisi ameliyathane koşullarında ve anestezi altında kalça kemiğinden alınarak yapılır. Kan değerlerinde toplanan miktara bağlı olarak geçici düşüklükler görülebilir ancak 1-2 hafta içerisinde düzelir ve kalıcı değildir. İkinci yöntem vericiye ilaç uygulanarak, kök hücreler kemik iliğinden hareketlendirilir ve toplama işlemi anestezi olmaksızın bir cihaz yardımıyla damarınızdan yapılır. Uygulanan ilacın verici üzerinde herhangi olumsuz bir etkisi bugüne kadar gösterilememiştir. Bu işlem sonrasında da kan değerlerinde geçici düşüklükler saptanabilir ancak kısa zamanda tamamen düzelir.

Tüm dünyada yaklaşık olarak 20 yıldır bu ilaçlar kullanılarak yapılan binlerce nakil sonrasında vericilerde kalıcı bir zarar ortaya çıkmamıştır. İlaç uygulandığı sırada ve uygulama bitiminden birkaç gün sonrasına kadar olan dönemde beyaz küre sayısı artar ve sonrasında normale döner. İlaç uygulandığı günlerde basit ağrı kesicilerle düzeltilebilen kemik ağrıları ortaya çıkabilir.

Kemik iliği nakli için uygulanan hazırlama tedavisinin içeriğine göre nakil sonrası çocuk sahibi olma imkânı olmayabilir. Bu konu nakilden önce doktorunuz tarafından sizinle paylaşılacak ve sperm/yumurta saklama gibi olasılıklar hakkında bilgi verilecektir.

Kemik iliği nakli vericisi için kan grubu uygunluğu aranmaz. Kan gruplarının farklı olması durumunda kullanılacak olan ürün bazı işlemlerden geçirilerek hastaya verilir. Başarılı bir nakilden sonra alıcının kan grubu verici kan grubuna dönüşür.

Öncelikle doktorunuz akraba dışı verici taranması açısından TÜRKÖK’e başvuracaktır. İlave olarak Akraba dışı verici taranması için ülkemizde 2 adet kemik iliği bankası daha mevcuttur; Ankara Üniversitesi (TRAN) ve İstanbul Üniversitesi (TRİS) bünyesinde olmak üzere. Başvuru hastayı takip eden ve akraba dışı vericiden kemik iliği nakli yapacak olan merkezin sorumlu hekimleri aracılığıyla yapılabilir. Hastaların şahsen başvurması mümkün değildir.

Alıcı-verici arasında tam uyum kemik iliği nakli için arzu edilen durumdur. Nakil yapılması için sorumlu hekimlerinizce sizinle de paylaşılarak ve onayınız alınarak tam uyumlu olmayan vericiden nakil yapılması kararı verilebilir. Riskleri ve beklenen faydalar hastaya göre değişmekle birlikte tam uyumlu olmayan vericiden de kemik iliği nakli yapılması mümkündür.

Hazırlama rejimi sonrası size verilen kök hücrelerin yeşerip, yeterli düzeyde kan yapabilir duruma gelmesi gerekir. Bu dönem nakil tipine, uygulanan hazırlama rejimine, verilen kök hücrelerin kalitesine ve hastanın durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte genellikle 10-20 gün civarındadır. Nakil ünitesinde kalma süresi ortalama 2-4 hafta kadardır.

Özellikle allojenik nakil sonrasında ilk 1 yılda bağışıklık sistemi ciddi oranda baskılanmış durumdadır. Bu dönemde çalışma imkânınız olmayabilir. Sonrasındaki dönemde ağır bedensel faaliyetler içermeyen alanlarda çalışma hayatınıza geri dönebilirsiniz.

Hayır. Kemik iliği nakli yapılan hastalara gerektiğinde ikinci naklin (aynı vericiden veya başka vericiden) yapılması, beraberinde birtakım riskler getirse de mümkündür.

Hastalığınızın türüne, planlanan nakil tipine (otolog veya allojenik) uygulanan hazırlama rejimine, nakil sonrası gelişebilecek komplikasyonlara bağlı olarak hayati tehlikesi de olan önemli bir tedavi yöntemidir. Allojenik nakiller hastalığın tamamen ortadan kaldırılmasını amaçlasa da hastalığın tekrarlaması riski her zaman mevcuttur. Nakil sonrasında Graft versus Host Hastalığı denilen ve hayat kalitesini etkileyebilen uzun süreli komplikasyonlar görülebilir.