NAKİL SONRASI
TAKİP
Kemik iliği nakline uygunluk kararı verirken en önemli konu hastalığın kontrol altında olmasıdır. Bunun yanında herhangi bir enfeksiyonun bulunması, hayati organların fonksiyonları gibi faktörler de göz önüne alınır.
Her hastalık için kemik iliği naklinin yapılacağı ideal dönem farklıdır. Kötü risk faktörlerinin var olduğu akut lösemilerde hastalık kontrol altına alınır alınmaz, birçok lenf kanserinde hastalık tekrarı sonrası sağlanan ikinci hastalık kontrolünde, multipl myelomada ise hastalık kontrolü sağlandıktan hemen sonra nakil yapılması gerekir. Ancak bu durumlar kök hücre vericisinin bulunması, naklin tipi, hastalık kontrolünün derecesi, risk faktörleri, hastanın genel durumu gibi faktörlerden de etkilenir. En uygun nakil zamanı ve tipi nakil ekibince kararlaştırılıp hasta ile paylaşılır, görebileceği fayda ve oluşabilecek riskler de hastaya izah edilir.
Kemik iliği nakli yapılması için kabul edilen genel yaş sınırlamaları vardır ancak, yaştan daha önemli olan hastanın genel durumudur. Hastanın nakil için yaşı uygun olsa da hayati organların görev bozuklukları nedeniyle nakil olamayan hastalar olduğu gibi, özellikle otolog nakil adaylarında yaş önemli bir engel teşkil etmeyebilir.
Nakil öncesi hazırlama kemoterapisi sonrası hastaya verilen kök hücrelerin yeşerip, yeterli düzeyde kan yapabilir duruma gelmesi, nakil başarısı için şarttır. Bu dönem naklin tipine, uygulanan hazırlama rejimine, verilen kök hücrelerin kalitesine, sayısına ve hastanın durumuna göre değişiklik göstermekle birlikte genellikle 10 ila 20 gün civarındadır. Nakil ünitesinde kalma süresi ortalama 2 ila 4 hafta kadardır.
Kemik iliği nakli için uygulanan hazırlama tedavisinin içeriğine göre nakil sonrası hastanın çocuk sahibi olma imkânı olmayabilir. Bu konu, nakilden önce nakil doktoru tarafından hasta ile paylaşılır ve sperm veya yumurta saklama gibi olasılıklar hakkında bilgi verilir.
Kemik iliği nakli olan bir hastada en önemli problemler enfeksiyon, kanamalar ve kemik iliği nakil reddi’dir. Hasta hastanede kaldığı süre içerisinde nakil ekibi hastayı tüm bu problemlerden koruyacak şekilde, başta çok özel oda koşullarını sağlamak üzere, her türlü tedbiri alacaktır. Hastaya hazırlayıcı kemoterapi almaya başlamadan önce enfeksiyonları engellemek üzere koruyucu antibiyotik tedavisi verilir ve muhtemel enfeksiyon bulguları açısından da sıkı olarak gözlenir. Eğer enfeksiyon gelişirse, damar yolundan antibiyotiklerle tedavi edilir.
En sık enfeksiyon yöreleri;
- Kateter
- Kan
- Akciğerler
- Ağız
- İdrar yolu
- Makat
Bakterilere bağlı enfeksiyon riski kemik iliği tuttuktan sonra azalır. Ancak, hastanın savunma sistemi, uygulanan kemoterapi, radyoterapi ve diğer ilaçlar nedeniyle haftalar boyunca baskıda kalacaktır. Bu süre, hastaya uygulanan kemik iliği naklinin tipi ve dolayısıyla hazırlık rejimine göre değişecektir. Bu süre içerisinde özellikle virüs ve mantara bağlı enfeksiyon riski devam edecektir. Hastaneden ayrıldıktan sonra eğer halen hastanın kateteri var ise, özellikle bakteriyel enfeksiyon riski devam edecektir.
- Dışarıdan eve döndüğünüz her zaman ellerinizi yıkayın.
- Her tuvalet çıkışından sonra mutlaka ellerinizi yıkayın
- Her gıda ellemeden önce ellerinizi yıkayın.
- Her sofraya oturmadan önce ellerinizi yıkayın.
- Beraber yaşadığınız kişilerin de el yıkama alışkanlığı kazanmasını sağlayın.
- Evinize giren her kişiye ellerini yıkamasını tembih edin.
- Ellerinizi yıkadıktan sonra antibakteriyel bir temizlme solüsyonu kullanabilirsiniz.
- Günlük hafif duş almak da enfeksiyon riskini azaltır.
- Üç ay süreyle sürekli maske kullanmanız gerekmektedir.
- Ellerinizi kurulamakta kâğıt havlu kullanın.
- Vücudunuzdaki tüyleri almakta cildnizi kesme ihtimaline karşı jilet kullanmamalısınız.
- Bir yıl süreyle parfüm, kolonya vb. kokuları kullanmamalısınız.
- Evde toz tutmayan battaniye, yastık kullanın.
- Evde yatak takımlarınızı üç günde bir değiştirmelisiniz.
- Kullandığınız ayakkabılar rahat ve yumuşak olmalıdır.
Uygun bir beslenme savunma sisteminizi düzeltirken, vücudunuzu daha güçlü kılar. Kemik iliği nakli sonrası alışmış olduğunuzdan daha fazla protein veya daha fazla kalorili gıdalara ihtiyacınız olabilir. İlave olarak, enfeksiyon riskinden korunmak üzere kaçınmanız gereken bazı gıdalar da vardır. Kemik iliği nakli sonrası ağız yaraları veya diğer yeme problemleri varsa, diyetisyeniniz yardımıyla daha kolay yenebilen gıdaları seçebilirsiniz. Aile bireyleriniz olsa bile çatal, kaşık, bardak gibi malzemeleri ortak olarak kullanmayın. İlave olarak;
- Tüm gıdaların iyice pişirilmesi gerekir.
- Artık yemekler çok dikkatli olarak saklanmalıdır.
- Mümkünse saklama yapılmadan yemek bir seferde tüketilmelidir.
- Sıcak gıdalar sıcak tutulmalı, soğuklar ise soğuk tutulmalıdır.
- Pişirilme şeklinden emin olmadığınız gıdaları tüketmeyiniz.
- Bulaşık makinesi ile yıkanan malzemeleri sıcak su ile yıkayıp, kurulayıp kaldırın.
- Yemek hazırlayan kişilerin ellerinde kesi, yara ve solunum yolu enfeksiyonu olmamasına dikkat edin
- İlk 100 gün içerisinde restoranda yemek yemeyin.
- Mevsimlik sebze ve meyve tüketin. Bunları 1,5 litre su içerisine 2 kapak sirke koyup, 15 dakika beklettikten sonra tüketin.
- Pastörize edilmemiş süt
- Pişmemiş veya kısmi pişmiş yumurta
- Taze ve ev yapımı peynirler
- Taze sebze ve meyveler (kabuklu meyveler tercih edilir)
- El-sıkımı hazırlanmış meyve suları
- Mangal, midye, kokoreç, kebap, pide, sakatat vb. gıdalar
- Fast-food
- Hazır yoğurt
- Baharatlı, biberli, soslu gıdalar
- Pişirilmemiş fındık, fıstık vb. gıdalar
- Pişirilmeden su katılarak hazırlanmış çorbalar
- Çiğ soğan ve sarımsak
- İçmek için musluk suyu veya kaynak suyu
- Neden Bayındır?
- Misyon ve Vizyon